Biologiya, 10 klas, Ǵafurov A., Abdukarimov A., Talipova J., 2017

Biologiya, 10 klas, Ǵafurov A., Abdukarimov A., Talipova J., 2017.

Учебник по биологии для 10 класса на каракалпакском языке.
 
   Bul sabaqlıq Ózbekistan Respublikası Ministrler Kabinetiniń 2017-jılı 6-apreldegi «Ulıwma orta hám orta arnawlı, kásip-óner bilimlendiriwiniń mámleketlik bilimlendiriw standartların tastıyıqlaw haqqında»ǵı 187-anlı qararına muwapıq, biologiya páninen kompetenciyalıq qatnasqa baǵdarlanǵan mámleketlik bilimlendiriw standartı tiykarında tayarlandı.
Áziz oqıwshı! 5-9-klaslarda biologiyanıń bólimleri esaplanǵan botanika, zoologiya, adam hám onıń salamatlıǵı, citologiya hám genetika tiykarların úyreniwge tirishilik formalarınıń hár túrliligi, olardıń qásiyetleri, tiykarǵı biologiyalıq túsinikler, teoriya hám nızamlıqlar menen tanısamız. 10-klasta aldın ózlestirgen bilimlerińizdi ámeliy qollanıp, tirishiliktiń tómen dárejeli dúzilisinen joqarı dárejeli dúzilisine shekem tábiyatqa bir pútin sistema sıpatında qarawdı, biologiyalıq túsinikler, teoriyalar hám nızamlıqlardı ulıwmalastırǵan halda bir sistemaǵa keltiriwdi úyrenesiz.
Temanıń mazmunın dıqqat penen oqıp shıǵıp, onda paydalanatuǵın shártli belgiler tiykarında berilgen tapsırmalardı kemshiliksiz orınlawıńız keleshekte shaxs sıpatında qáliplesiw, ilimiy dúnya qarastı keńeytiriw hám ekologiyalıq tafakkurga iye bolıwıńızǵa zamin tayarlaydı.




BIOLOGIYA – TIRISHILIK HAQQÍNDA PÁN.
Biologiya Jerdegi tirishiliktiń barlıq kórinislerin, onıń túrli dárejedegi: molekula, kletka, organizm, populiyaciya (túr), biogeocenoz (ekosistema), biosfera dárejesindegi sistemalardıń barlıq qásiyetlerin úyrenedi. Biologiyanıń tiykarǵı maqseti tiri organizmlerdiń dúzilisi, ózine tán qásiyetleri, kóbeyiwi, rawajlanıwı, kelip shıǵıwı, tábiyiy toparlarda hám jasaw ortalıǵı menen óz-ara qatnasların úyreniw bolıp esaplanadı.

Biologiya ataması francuz ilimpazı J.B. Lamark hám nemic ilimpazı G.R. Trevinarus tárepinen pánge kirgizilgen bolıp, «bios» – tirishilik, logos – pán degen mánisti bildiredi. Insanlar salamatlıǵın saqlaw, túrli keselliklerdi emlew hám olardıń aldın alıw, insan ómirin uzaytıw, tábiyattaǵı az ushıraytuǵın ósimlik hám haywan túrlerin qorǵaw, ónimdar ósimlik sortların, porodalı haywan zatların, jańa qásiyetlerge iye mikroorganizm shtammların jaratıw, adamzattı sapalı azıqawqat ónimleri menen támiyinlew sıyaqlı áhmiyetli mashqalalardı sheshiw biologiyanıń rawajlanıwına baylanıslı boladı.

MAZMUNÍ.
Sóz bası.
I BAP. BIOLOGIYALÍQ SISTEMALAR HAQQÍNDÁ TÚSINIK.
1-§. Biologiya – tirishilik haqqında pán.
2-§. Tirishiliktiń mazmuni hám qásiyetleri.
II BAP. TIRISHILIKTIŃ MOLEKULA DÁREJESINDEGI ULÍWMA BIOLOGIYALÍQ NÍZAMLAR.
3-§. Tirishiliktiń molekula dárejesi hám onıń ózine tán qásiyetleri.
4-§. Tiri organizmlerdiń ximiyalıq quramı hám onıń turaqlılıǵı.
5-§. Uglevodlar hám lipidler.
6-§. Beloklar hám nuklein kislotalar.
III BAP. TIRISHILIKTIŃ KLETKA DÁREJESINDEGI ULÍWMA BIOLOGIYALÍQ NÍZAMLAR.
7-§. Tirishiliktiń kletka dárejesi hám onıń ózine-tán qásiyetleri.
8-§. Zatlar almasıwı – kletka tirishilik iskerligi tiykarı.
9-§. Plastikalıq almasıw. Fotosintez, xemosintez.
10-§. Kletka tirishiliktiń násillik birligi.
11-§. Kletkanıń tirishilik cikli.
1-laboratoriyalıq jumıs.
IV BAP. TIRISHILIKTIŃ ORGANIZM DÁREJESINDEGI ULÍWMA BIOLOGIYALÍQ NÍZAMLAR.
12-§. Tirishiliktiń organizm dárejesi hám onıń ózine tán tárepleri.
13-§. Tiri organizmlerdiń awqatlanıwına qarap túrleri.
14-§. Organizmlerdiń kóbeyiwi. Jınıssız kóbeyiw.
15-§. Organizmlerdiń jınıslı kóbeyiwi.
16-§. Ontogenez – tiri organizmlerdiń individual rawajlanıwı.
17-§. Násil quwıwshılıqtıń ulıwma nızamları. G. Mendeldiń násil quwıwshılıq nızamları hám olardıń mazmunı.
18-§. Digibridlik hám poligibridlik shaǵılıstırıw. G. Mendeldiń úshinshi nızamı.
19-§. Násil quwıwshılıqtıń xromosoma teoriyası.
20-§. Jınıs genetikası.
21-§. Jınıs penen baylanıslı halda násilleniw.
22-§. Genlerdiń óz-ara tásiri.
23-§. Ózgeriwsheńliktiń ulıwma nızamları.
24-§. Genetika hám insan salamatlıǵı.
25-§. Adamda ushıraytuǵın ńásillik kesellikler. Reproduktiv salamatlıq.
26-§. Gen injeneriyası izertlew obektleri hám rawajlanıw tariyxı.
27-§. Kletkanıń genetikalıq elementleri.
28-§. Kletka násiliniń ózgeriwine alıp keletuǵın qubılıslar.
29-§. Gen injenerliginde qollanılatuǵın fermentler.
30-§. Rekombinant DNK alıw.
31-§. Gen injeneriyasına tiykarlanıp ósimlik násilin ózgerttiriw.
32-§. Kletka injeneriyası tiykarında haywanlar ńásilin ózgerttiriw. Gibridoma.
33-§. Gen hám kletka injenerligine tiykarlanǵan biotexnologiya.
34-§. Ózbekistanda gen injenerligi hám biotexnologiya páni jetiskenlikleri.
V BAP. TIRISHILIKTIŃ TÚR HÁM POPULYACIYA DÁREJESINDEGI ULÍWMA BIOLOGIYALÍQ NÍZAMLARÍ.
35-§. Tirishiliktiń túr hám populyaciya dárejesi. Túr túsinigi. Túr kriteriyaları
36-§. Populyaciya – túrdiń dúzilis hám evolyuciyanıń baslanǵısh birligi.
2-laboratoriyalıq jumıs.
37-§. Evolyucion pikirlerdiń payda bolıwı.
38-§. K. Linney, J.B. Lamarktıń ilimiy jumısları, J. Kyubeniń evolyuciyalıq pikirleri.
39-§. Sh. Darvinniń evolyuciyalıq pikirleri.
40-§. Evolyuciyanı háreketlendiriwshi kushleri. Násillik ózgeriwsheńlik.
3-laboratoriyalıq jumıs.
41-§. Tirishilik ushın gúres hám onıń túrleri.
42-§. Tábiyǵiy tańlaw hám onıń túrleri.
43-§. Organikalıq dúnyadaǵı beyimlesiwler – evolyuciya nátiyjesi.
4-laboratoriyalıq jumıs.
44-§. Evolyuciyanıń sintetikalıq teoriyası.
45-§. Túrlerdiń payda bolıwı.
46-§. Evolyuciyanı sıpatlawda molekulyar biologiya, sitologiya, embriologiya pánleri dálillemeleri.
47-§. Evolyuciyanı sıpatlawda salıstırmalı anatomiya, paleontologiya pánleri dálilleri.
48-§. Evolyuciyanı sıpatlawda biogeografiya páni dálilleri.
49-§. Evolyuciyalıq ózgerislerdiń tipleri.
50-§. Organikalıq dúnya evolyuciyasınıń tiykarǵı baǵdarları.
51-§. Jerde tirishiliktiń payda bolıwı haqqındaǵı teoriyalar.
52-§. Bioximiyalıq evolyuciya teoriyası.
53-§. Arxey, proterozoy eralarındaǵı tirishilik.
54-§. Paleozoy erasındaǵı tirishilik.
55-§. Mezozoy, kaynozoy eralarındaǵı tirishilik.
56-§. Antropologiya adam evolyuciyası haqqındaǵı pán.
57-§. Adam evolyuciyasınıń tiykarǵı basqıshları.
58-§. Adam evolyuciyasın háreketlendiriwshi kúshleri.
Atamalar sózligi.



Бесплатно скачать электронную книгу в удобном формате, смотреть и читать:
Скачать книгу Biologiya, 10 klas, Ǵafurov A., Abdukarimov A., Talipova J., 2017 - fileskachat.com, быстрое и бесплатное скачивание.

Скачать pdf
Ниже можно купить эту книгу по лучшей цене со скидкой с доставкой по всей России.Купить эту книгу


Скачать - pdf - Яндекс.Диск.




Теги: учебник на каракалпакском языке :: биология :: Ǵafurov :: Abdukarimov :: Talipova :: 10 класс