Fizika, 7 klas, Habibullayev P.Q., Boydedayev A., Bahromov A.D., 2017

Fizika, 7 klas, Habibullayev P.Q., Boydedayev A., Bahromov A.D., 2017.

Учебник по физике для 7 класса на каракалпакском языке.

   Biz 6-klasta fizikalıq shamalar, zatlardıń dúzilisi, mexanikalıq, jıllılıq, jaqtılıq, ses qubılısları haqqında dáslepki maǵlıwmatlardı aldıq. Nátiyjede, fizika páni haqqındaǵı dáslepki túsinikke iye boldıq.
Endi fizikanıń hárbir bólimin tereńirek úyreniwdi baslaymız. Sonıń ishinde, 7-klasta «Mexanika» bólimin úyrenemiz.
«Mexanika» sózi qaydan kelip shıqqan? Fizikanıń «Mexanika» bóliminde neler úyreniledi?




DENELERDIŃ ERKIN TÚSIWI.
Birdey biyiklikten taslanǵan tas hám párdiń jerge hár qıylı waqıtlarda túsiwin baqlaǵan áyyemgi grek filosofı Aristotel Jerdiń tartıw kúshiniń tásirinde awır deneler jeńil denelerden salıstırǵanda aldın túsedi, degen juwmaqqa kelgen. Bul durıs emes tálimattı derlik eki mıń jıl dawamında durıs dep esaplandı. Italiyalı alım Galileo Galileydiń (1564–1642) XVI ásirdiń aqırında ótkergen tájiriybelerden keyin Aristoteldiń pikirleri durıs emes ekenligi dálillendi.

Galiley Piza minarınan (42-súwret) polat hám tas shariklerdi bir waqıtta taslap, olardıń jerge bir waqıtta túsiwine isenim payda etti. Galiley tómendegishe kóz aldına keltirdi (gipotezanı ilgeri súrdi): eger hawanıń qarsılıǵı bolmasa, onda biyik minardan bir waqıtta taslanǵan polat sharik penen jeńil pár bir waqıtta jerge túsedi. Bul gipotezanı tekseriw ushın uzın shiyshe naydıń ishine polat sharik hám qustıń pári jaylastırıladı. Hawası bar nayda polat sharik párden burın túsiwi baqlanadı (43-a súwret). Naydan hawa sorıp alınǵanda bolsa polat sharik hám pár bir waqıtta túsedi (43-b súwret). Bul tájiriybe Galileydiń pikiriniń durıs ekenligin tastıyıqlaydı.

Mazmuni.
Kirisiw.
KINEMATIKA TIYKÄRLÄRÍ.
I bàp. Mexanikalıq qozǵàlıs hàqqındà ulıwmà màǵlıwmàtlàr.
1-§. Denelerdiń qozǵalısı.
2-§. Keńislik hám waqıt.
3-§. Kinemàtikànıń tiykàrǵı túsinikleri.
4-§. Skalyar hám vektorlıq shamalar hám olar ústinde ámeller.
II bàr. Tuwrı sızıqlı qozǵàlıs.
5-§. Tuwrı sızıqlı teń ólshewli qozǵàlıs hàqqındà túsinik.
6-§. Tuwrı sızıqlı teń ólshewli qozǵàlıstıń tezligi.
7-§. Tuwrı sızıqlı teń ólshewli qozǵàlıstıń grafikalıq súwretleniwi.
8-§. Teń ólshewli emes qozǵàlıstàǵı tezlik.
9-§. Teń ólshewli ózgeriwshi qozǵàlıstaǵı tezleniw.
10-§. Teń ólshewli ózgermeli qozǵàlıstıń tezligi.
11-§. Teń ólshewli ózgermeli qozǵàlıstàǵı bàsıp ótilgen jol.
12-§. Teń ólshewli tezleniwshi qozǵàlatuǵın deneniń tezleniwin ànıqlàw (1-làboràtoriyàlıq jumıs.
13-§. Denelerdiń erkin túsiwi.
14-§. Jîqàrıǵà tik ılaqtırılǵan dånåniń qîzǵàlısı.
III bàp. Sheńber boyınsha teń ólshewli qozǵàlıs.
15-§. Dånåniń sheńber boyınsha teń ólshewli qozǵàlısı.
16-§. Sheńber boyınsha qozǵàlıstı táriyipleytuǵın shàmàlàrdıń àràsındàǵı qatnaslar.
17-§. Orayǵa umtılıwshı tezleniw.
DINÄMIKÄ TIYKÄRLÄRÍ.
IV bàp. Qozǵàlıs nızàmlàrı.
18-§. Denelerdiń óz àrà tásirlesiwi. Kúsh.
19-§. Nyutonnıń birinshi nızàmı – inerciyà nızàmı.
20-§. Deneniń màssàsı.
21-§. Nyutonnıń ekinshi nızàmı.
22-§. Nyutonnıń úshinshi nızàmı.
23-§. Qozǵàlıs nızàmlàrınıń àylànbàlı qozǵalıstaǵı qollanılıwı.
24-§. Serpimlilik kúshi.
25-§. Prujinanıń qattılıǵın anıqlaw (2-laboratorialıq jumısı).
V bàp. Sırtqı kúshler tásirinde denelerdiń qozǵàlısı.
26-§. Pútkúl dúnyàlıq tàrtılıs nızàmı.
27-§. Salmaq kúshi.
28-§. Deneniń salmaǵı.
29-§. Júk túsiw hám sàlmàqsızlıq.
30-§. Jerdiń tartıw kúshi tásirinde denelerdiń qozǵalısı.
31-§. Jerdiń jasalma joldasları.
32-§. Súykeliw kúshi. Tınıshlıqtaǵı súykeliw.
33-§. Sırǵanap súykeliw. Domalap súykeliw.
34-§. Sırǵanap súykeliw koefficientin anıqlaw (3-laboratoriyalıq jumıs).
35-§. Tábiyattaǵı hám texnikadaǵı súykeliw.
SAQLANÍW NÍZAMLARÍ.
VI bàp. Impulstiń saqlanıw nızamı.
36-§. Impuls.
37-§. Impulstiń saqlanıw nızamı.
38-§. Reaktiv qozǵalıs.
VII bàp. Jumıs hám energiya. Energiyanıń saqlanıw nızamı.
39-§. Mexanikalıq jumıs.
40-§. Deneni kótergende hám onı usınday aralıqqa gorizont baǵıtında orın awıstırǵanda orınlanǵan jumıstı esaplaw (4-laboratoriyalıq jumıs).
41-§. Potencial energiya.
42-§. Kinetikalıq energiya.
43-§. Mexanikalıq energiyanıń saqlanıw nızamı.
44-§. Deneniń kinetikalıq energiyasınıń onıń tezlisi menen massasına baylanıslıǵın anıqlaw (5-laboratoriyalıq jumıs).
45-§. Quwat.
46-§. Tábiyatta energiyanıń saqlanıwı. Paydalı jumıs koefficienti.
Qosımsha. Laborotoriyalıq jumıslarda ólshewdiń qátelikleriń esaplaw.
Shınıǵıwlardıń juwapları.
Qosımsha shınıǵıwlardıń juwapları.



Бесплатно скачать электронную книгу в удобном формате, смотреть и читать:
Скачать книгу Fizika, 7 klas, Habibullayev P.Q., Boydedayev A., Bahromov A.D., 2017 - fileskachat.com, быстрое и бесплатное скачивание.

Скачать pdf
Ниже можно купить эту книгу по лучшей цене со скидкой с доставкой по всей России.Купить эту книгу


Скачать - pdf - Яндекс.Диск.




Теги: учебник на каракалпакском языке :: физика :: Habibullayev :: Boydedayev :: Bahromov :: 7 класс