Биология, Хайваннар, 7-8 сыйныфлары, Быховский Б.Е., 1993

Биология, Хайваннар, 7-8 сыйныфлары, Быховский Б.Е., 1993.

Учебник по биологии для 7-8 класса на татарском языке.

Фрагмент из книги.
Хайваннар дөньясы һәм аның табигатьтәге әһәмияте. Хайваннар җир шарында һәркайда: коры җирдә, төче суларда, диңгез һәм океаннарда яши. Алар тереклек иткән урындагы бар нәрсә яшэү тирәлеге дип атала. Яшәү тирәлеге төп өч төргә бүленә: су, җир өстеһава һәм туфрак. Шуңа ярашлы рәвештә, ал арда яшәү шартлары да аерылып тора. Хайваннарга йогынты ясый торгаҗшартларны тирәлек факторлары дип атыйлар. Алар терек һәм терек булмаган табигать факторларына, шулай ук кешенең эшчәнлеге нәтиҗәсендә туган факторларга бүленеп йөртелә.




Хайваннарның кеше тормышындагы әһәмияте.
Хайваннар дөньясының моңа кадәр дә кеше өчен әһәмияте бик зур булган һәм хәзер дә зур. Безнең борынгы бабаларыбыз кыргый җәнлек һәм кошларны, шулай ук балык һәм башка хайваннарны белгәннәр. Бу аңлашыла да, чөнки кешеләрнең тормышы күп очракта ау һәм балык тотуга бәйләнгән булган. Ауланган хайван ите туклануда төп азыкларның берсе булган, үтерелгән җәнлек тиресеннән кием теккәннәр, ә сөякләреннән пычак, кыргыч, энә, сөңге очлыклары ясаганнар. Сеңерләрен тире тегү һәм җәя кереше өчен файдаланганнар.

Кыргый хайваннарның гадәтләрен өйрәнеп, борынгы кешеләр аларның кайберләрен кулга ияләштерә алганнар. Беренче йорт хайваны итеп эт ияләштерелгән. Ауга йөргәндә, аны үзләренә ярдәмче итеп файдаланганнар. Соңга табарак йорт дуңгызы, мөгезле терлек, йорт кошлары барлыкка килгән.

ЭЧТӘЛЕК.
Бер күзәнәкле хайваннар, яки Иң гади тезелешлеләр.
Күп күзәнәкле хайваннар.
ЭЧӘККУЫШЛЫЛАР ТИБЫ.
ЯССЫ СУАЛЧАННАР ТИБЫ.
ЙОМРЫ СУАЛЧАННАР ТИБЫ.
БОҖРАЛЫ СУАЛЧАННАР ТИБЫ.
МОЛЛЮСКЛАР, ЯКИ ЙОМШАКТӘНЛЕЛӘР ТИБЫ.
БУЫНТЫГАЯКЛЫЛАР ТИБЫ.
КЫСЛАСЫМАННАР КЛАССЫ.
ҮРМӘКҮЧСЫМАННАР КЛАССЫ.
БӨҖӘКЛӘР КЛАССЫ.
ХОРДАЛЫЛАР ТИБЫ.
КИМЕРЧӘКЛЕ БАЛЫКЛАР КЛАССЫ.
СӨЯКЛЕ БАЛЫКЛАР КЛАССЫ.
ҖИР-СУ ХАЙВАННАРЫ КЛАССЫ.
СӨЙРӘЛҮЧЕЛӘР КЛАССЫ.
КОШЛАР КЛАССЫ.
ИМЕЗҮЧЕЛӘР КЛАССЫ, ЯКИ ҖӘНЛЕКЛӘР.
Хайваннар дөньясы эволюциясе.
Табигый бергәлек.

Купить .





Теги: учебник на татарском языке :: биология :: Быховский :: 7 класс :: 8 класс